"Całe morze budowania" Agata Gabiś

Książka o wiele mówiącym tytule: „Całe morze budowania” autorstwa wrocławianki Agaty Gabiś to prawdziwa gratka nie tylko dla studentów architektury, fotografów, konstruktorów, ale dla wszystkich miłośników tego miasta. Wyróżnia ją – na tle innych wydawnictw o podobnej tematyce – całościowe, syntetyczne podejście do zagadnienia oraz bogaty zbiór dokumentacji architektonicznej. „Całe morze budowania” dostępne będzie dla czytelników od 8 października br. w księgarniach wydawcy – Muzeum Architektury we Wrocławiu.

Najnowsza propozycja wydawnicza wrocławskiego Muzeum Architektury i współwydawcy – Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” jest z jednej strony przedsięwzięciem nowatorskim – pierwszą próbą szczegółowego opisania architektonicznego rozwoju Wrocławia między 1956 a 1970 rokiem. Z drugiej strony – to swoista kontynuacja idei bliskiej autorce – odkrywania i pokazywania powojennego Wrocławia z perspektywy jego budowy i odbudowy.

„Wciąż brakuje książki prezentującej powojenną architekturę stolicy Dolnego Śląska – pisze Agata Gabiś we wstępie do swej najnowszej monografii – „Całe morze budowania” jest pierwszą próbą opisania zmieniającego się szybko miejskiego pejzażu w okresie między 1956 a 1970 rokiem. Tytuł jest zresztą celowym nawiązaniem do nazwy wystawy plenerowej, prezentowanej […] na placu Solnym.”

Wystawa odbyła się w 2008 r. i była to, jak dotąd największa, ekspozycja plenerowa prezentująca wrocławską architekturę. Jej organizatorem był Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, a kuratorami: Michał Duda (Muzeum Architektury we Wrocławiu) i właśnie Agata Gabiś – wrocławska historyk sztuki i architektury, adiunkt w Zakładzie Historii Kultury Materialnej w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego, zawodowo i z zamiłowania zajmująca się historią architektury XX wieku, w szczególności polską architekturą powojenną, jej aspektami artystycznymi, politycznymi oraz socjologicznymi.

Wspomniana wystawa pokazywała powojenny Wrocław, „jak miasto dźwigało się z ruin i jak zmieniało się w ciągu dekad” i – podobnie jak ukazująca się właśnie książka – przypominała ludzi, którzy je projektowali i pracowali przy powstawaniu konkretnych budynków i miejsc.

480 stron wiedzy, 298 ilustracji i 14 lat morza budowania
„Całe morze budowania" jest syntezą okresu 1956-1970. Zrealizowane osiedla, budynki i futurystyczne pomysły na nowy Wrocław, które zachowały się jedynie na archiwalnych projektach i makietach zostały zaprezentowane tu z uwzględnieniem całej różnorodności i niejednoznaczności tamtych czasów. To celowe, a dokładniej najważniejsze założenie autorki, które definiuje już na pierwszych stronach swojej książki.

„Dla zrekonstruowania okoliczności powstawania wrocławskich budynków kluczowe jest zrozumienie uwarunkowań politycznych, ekonomicznych i kulturowych, mających znaczny wpływ na działalność architektoniczną” – pisze Agata Gabiś.

Stąd też główna część monografii, która rozpoczyna się omówieniem fali poodwilżowego entuzjazmu i modernistycznego zwrotu, poprzedzona jest obszernym wstępem o tym, co działo się wcześniej (czyli w latach 1945-1955). To wtedy rozpoczynali naukę studenci architektury, którzy w następnej dekadzie opanowali pracownię „Miastoprojektu-Wrocław" i zaczęli planować konkretne budynki i całe dzielnice. Efekty ich pracy pojawiają się w kolejnych rozdziałach. To przede wszystkim budownictwo mieszkaniowe – bloki i osiedla oraz szkoły, ponieważ na te inwestycje przeznaczana była wówczas większość środków finansowych. Nowe kina czy domy handlowe pozostały w sferze planów. Poniekąd dlatego, że nie było na to środków, a poniekąd dlatego, że powojenny Wrocław posiadał już większość tego typu obiektów, wybudowanych jeszcze przed 1945 r. W książce możemy zobaczyć jednak niektóre, niezrealizowane pomysły. Warto zaznaczyć, że część z nich publikowana jest po raz pierwszy. Wspólnie z fotografiami (dawnymi i współczesnymi) oraz planami archiwalnymi, tworzą ciekawą i zróżnicowaną oprawę wizualną książki, która jest również efektem pracy grafików: Mariana Misiaka i Olafa Schindlera. Pierwszy z nich to także znany typograf, autor m.in. projektów dla Muzeum Narodowego we Wrocławiu: identyfikacji wizualnej i kampanii promującej Rok Kościuszkowski, które zdobyły pierwsze nagrody na III Przeglądzie Muzeum Widzialne. Natomiast drugi – to autor grafiki strony internetowej Muzeum Architektury we Wrocławiu, która zdobyła również pierwszą nagrodę na wspomnianym przeglądzie.

Całe morze... rozważań o architekturze
Książka Agaty Gabiś to niezwykła opowieść o architekturze powojennego Wrocławia, o jego odbudowie i budowie, o ludziach i miejscach, o architekturze i powolnym – zdeterminowanym ograniczeniami politycznymi i ekonomicznymi – procesie utożsamiania się z miastem. Będzie można zobaczyć ją, wziąć do ręki i przekartkować już 8 października br. podczas spotkania promocyjnego w Muzeum Architektury we Wrocławiu, które poprowadzi Beata Maciejewska – dziennikarka, dobrze znana wszystkim miłośnikom historii i architektury Wrocławia.

Promocja książki  będzie jednym z wydarzeń, które odbędą się w ramach cyklu Blok #1 | Architektura PRL, organizowanego w październiku przez Muzeum Architektury.

„Przy okazji premiery książki Agaty Gabiś „Całe morze budowania. Wrocławska architektura 1956-1970” – porywającej analizy wrocławskiej 'dekady awangardy' przez cały październik chcemy przyjrzeć się 'architekturze PRL-u' w całej (lub prawie całej) jej złożoności” – czytamy na stronie Muzeum Architektury, w opisie wydarzenia Blok #1 | Architektura PRL.

Dlatego też – poza promocją monografii – w harmonogramie cyklu, poświęconego architektonicznym rozważaniom, organizator przewiduje: debaty, wykłady, spotkania i pokazy filmów.