Dobro witaminy D

Pandemia SARS CoV-2 i COVID-19 dostarczyła także dowodów na to, że witamina D jest ważna dla naszej odporności. Rzeczywiście jest wiele istotnych korzyści płynące dla każdego, które wynikają z wyrównania poziomu witaminy w organizmie.

Naturalne źródła witaminy D
Witamina D może być dostarczana do naszego organizmu na kilka sposobów. Drogą naturalną są promienie słoneczne pod wpływem których w skórze wytwarza się witamina D oraz poprzez bogate w nią pożywienie.

Spośród tych dwóch, kluczowym jest ekspozycja na słońce, ponieważ wykazano, że aż 90% witaminy D pochodzi z syntezy skórnej. W naszej szerokości geograficznej kąt padania promieni słonecznych nie pozwala na stałe uzyskanie odpowiedniej do produkcji witaminy D długości fal UV-B (290 – 320 nm) – jest to możliwe wyłącznie od maja do września między godziną 10:00 a 15:00. Krótki okres nasłonecznienia w Polsce, powoduje wiec niedobór witaminy D wśród mieszkańców naszego kraju. Aby dostarczyć sobie wystarczającą dawkę witaminy, należy spędzić na słońcu około 15 minut każdego dnia, odsłaniając co najmniej 18% ciała (np. plecy bądź przedramiona i nogi).

Skuteczność syntezy skórnej witaminy D jest jednak zależna od kilku czynników. Osoby starsze potrzebują więcej czasu do wytworzenia witaminy D poprzez syntezę skórną, podobnie jak osoby otyłe bądź z nadwagą. Taka sama sytuacja jest w przypadku osób ciemnoskórych lub o śniadej karnacji -  udowodniono, że muszą one spędzić na słońcu od sześciu do dziesięciu razy dłużej, by osiągnąć tę samą skuteczność jak osoby o jasnej karnacji. Dzieje się tak ze względu na dużą obecność melaniny w skórze, która odbija promienie UV-B. Ponadto współczesny styl życia (długotrwałe przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach czy samochodach, izolacja związana z pandemią) powoduje, że rzadziej przebywamy na świeżym powietrzu – stąd wytwarzanie przez organizm witaminy D staje się niedostateczne.

Dodatkowym czynnikiem zmniejszającym syntezę skórną witaminy D jest powszechne używanie kosmetyków do opalania z filtrem przeciwsłonecznym. Stosowanie latem kremu z faktorem SPF 8 zmniejsza skórną syntezę witaminy D o 92%, a z faktorem SPF 15 – o 99%. Co ciekawe skuteczność pozyskiwania witaminy D za pomocą promieniowania zmniejsza duża pokrywa chmurna oraz zanieczyszczenie powietrza, które mogą blokować przedostawanie się odpowiedniego pasma światła ultrafioletowego.

Eksperci zgodnie stwierdzają, że dostarczenie odpowiedniej ilości witaminy D z pożywieniem nie jest wcale łatwe. Dużą zawartością witaminy D3 w składzie charakteryzują się wyłącznie ryby morskie, takie jak łosoś, węgorz czy makrela, które są przez Polaków jedzone zbyt nieregularnie, by stanowić jedyne źródło podaży tej witaminy.  Pozostałe produkty wzbogacone o witaminę D3 bądź D2, takie jak grzyby, sery, żółtka jajek i inne, mają ich śladowe ilości, przez co ich spożycie może być wyłącznie działaniem wspierającym syntezę skórną.

Jak powszechny jest niedobór witaminy D?
Ocenia się, że około 88% populacji światowej (w Europie 80-90%) wykazuje niedobór witaminy D. Paradoksalnie jest on stwierdzany również w krajach Europy Południowej. W Hiszpanii średnia liczba dni słonecznych w ciągu roku kształtuje się w zakresie 260-285 (dla porównania w  Polsce  wynosi 66 dni),  jednak u jej mieszkańców stwierdza się wysoki odsetek niedoboru witaminy D.

U 80%-100% Hiszpanów powyżej 65 roku życia występuje deficyt witaminy D, a u 40% poniżej 65 roku życia. Ten paradoks wynika ze stosowania nieodpowiedniej diety oraz  unikania ekspozycji na słońce, ze względu na wysoką temperaturę jaka panuje latem w tym kraju.

Dlaczego witamina D jest tak ważna dla naszego organizmu?
Obecnie w XXI wieku witamina D stała się bardzo ważna ze względu na jej szerokie oddziaływanie na cały organizm. W ostatniej dekadzie opublikowanych jest na ten temat szereg publikacji naukowych. Klasyczną funkcją witaminy D jest regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej w organizmie. Witamina D nasila wchłanianie wapnia i fosforu w jelitach oraz reguluje ich stężenie we krwi. Umożliwia tym samym prawidłową mineralizację kości, zapobiegając krzywicy (u dzieci) oraz osteoporozie (u dorosłych). Badania wykazały jednak, że receptory charakterystyczne dla witaminy D, dzięki którym może ona wpływać na funkcjonowanie organizmu, znajdują się nie tylko w kościach. Ich obecność wykryto w ponad 30 rodzajach komórek m.in. w wątrobie, nerkach, układzie nerwowym, mięśniach, ale również w komórkach układu odpornościowego. Z powodu szerokiego zakresu działania witaminy D na organizm uznaje się obecnie, że pełni ona rolę hormonu, nie witaminy.

Obserwowano między innymi, że niedobór witaminy D może zwiększać: ryzyko wystąpienia zaburzeń glikemii (zwiększony lub obniżony poziom glukozy we krwi) i cukrzycy, podatność na infekcje dróg oddechowych, ryzyko wystąpienia zaburzeń sercowo-naczyniowych czy ryzyko wystąpienia chorób autoimmunologicznych.

Stwierdzono również związek pomiędzy poziomem witaminy D we krwi a nasileniem objawów schorzeń przewlekłych: chorób sercowo-naczyniowych (m.in. miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, cukrzycy typu 2), chorób autoimmunologicznych, chorób neurodegeneracyjnych (m.in. demencji), chorób psychicznych (m.in. depresji) oraz osłabieniem odporności organizmu.

Badania naukowe wykazały , że u osób z niedoborem witaminy D występuje m.in. zwiększona podatność na infekcje górnych dróg oddechowych, oraz wyższe ryzyko ich ciężkiego przebiegu. Ponadto podawanie witaminy D może zmniejszać ryzyko wystąpienia poważnych chorób układu oddechowego. Właściwe jej uzupełnianie jest szczególnie ważne w okresie jesienno-zimowym, kiedy jesteśmy narażeni na zmienne warunki atmosferyczne i rośnie ryzyko infekcji.

Związek pomiędzy COVID-19 a witaminą D
Ostatni rok postawił dla naszego układu odpornościowego nowe wyzwanie w postaci wirusa SARS-CoV-2 i  COVID-19. Biorąc pod uwagę wcześniejsze obserwacje, przeprowadzono wiele analiz mających na celu sprawdzenie czy witamina D może nas wspomóc w obecnej sytuacji.

Do jakich wniosków doszli naukowcy? W niezależnych badaniach, przeprowadzonych w różnych krajach, zaobserwowano zależność pomiędzy częstością występowania pozytywnego wyniku na obecność SARS-CoV-2 a poziomem witaminy D. Im niższy poziom witaminy D, tym większy był odsetek pacjentów u których wykrywano infekcję. Co więcej w grupie pacjentów z niskim poziomem witaminy D obserwowano również większe nasilenie objawów choroby. Zatem u osób z prawidłowym poziomem witaminy D występuje mniejsze ryzyko zakażenia, jak również wystąpienia ciężkich objawów COVID-19.

Najbardziej skuteczna metodą zapobiegającą chorobie COVID-19 jest szczepienie, jednakże nie wszyscy możemy się szybko zaszczepić, w związku z tym jednym z bezpiecznych sposobów prewencji jest wyrównanie poziomu witaminy D w organizmie.

Wobec powyższego uzyskanie i utrzymanie prawidłowego poziomu witaminy D powinno stanowić jeden z kluczowych filarów naszej odporności.

Jak zapobiegać niedoborowi  witaminy D?
W przypadku profilaktyki niedoboru  powszechnym sposobem jest suplementacja witaminą D3, czyli cholekalcyferolem. Warto zwrócić uwagę, aby w tym celu zastosować produkty o wysokiej jakości, a takimi są leki, przy czym dawka witaminy musi być dla każdego odpowiednio dobrana.  Lek Vigalex jako jedyny dostępny jest w trzech dawkach Vigalex Bio (1000 IU). Vigalex Forte (2000 IU). Vigalex Max (4000 IU).

Zapobieganie niedoborowi witaminy D

• Dzieci od 6 do 10 lat: 1000 IU/dobę.
• Młodzież od 11 do 18 lat: 1000 do 2000 IU/dobę.
• Dorośli: 1000 - 2000 IU/dobę.

W profilaktyce niedoboru witaminy D i stanów wynikających z niedoboru witaminy D u dorosłych z otyłością [wskaźnik masy ciała (ang. body mass index, BMI) ≥ 30] – 4000 IU/dobę.

Leki a suplementy diety
W ostatnich kilku latach wiedza na temat pozakostnych właściwości witaminy D jest intensywnie rozpowszechniana. W związku z tym na rynku szybko pojawiło się dużo konkurujących ze sobą suplementów diety zawierających witaminę D. Ich jakość jest trudna do oszacowania.

Proces rozwoju i  rejestracji suplementu diety wraz z wdrożeniem na rynek jest bardzo krótki, może trwać tylko kilka tygodni. Ponadto te produktu nie podlegają  rygorystycznej kontroli każdego etapu wytwarzania jak to ma miejsce w przypadku leków. Nie ma też potrzeby wykonywania  analiz laboratoryjnych potwierdzających prawidłowy profil uwalniania substancji czynnej z produktu, czy tez zachowanie stałej jej zawartości w okresie przechowywania.

W  2017 roku Zarząd firmy Biofarm oraz właściciele firmy rodzinnej zadecydowali o rozwoju i następnie wdrożeniu wytwarzaniu leku w postaci tabletek, zawierającego witaminę D. Powyższa decyzja wynikała z potrzeby dostarczenia pacjentom wysokiej jakości produktu z witaminą D. W przypadku wytwarzania leku proces od rozwoju do wdrożenia na rynek jest długotrwały, trwa nawet kilka lat.  Substancja aktywna użyta do produkcji leków, musi spełnić bardzo restrykcyjne wymagania, określone przepisami prawa farmaceutycznego, w związku z tym jej koszt 1 kg cholekalcyferolu jest około 20 razy większy niż tej, którą można zastosować w produktach spożywczych, będących uzupełnieniem diety i nie podlegające takim  wymogom jakościowym.

Jakie są ostatnie rekomendacje ekspertów dotyczące stosowania witaminy D?
Wezwanie naukowców, lekarzy i wiodących autorytetów wzywający do zwiększenia wykorzystania witaminy D w zwalczaniu COVID-19. Efektem tych doniesień jest apel opublikowany dnia 7 grudnia 2020 i podpisany przez wiodące autorytety w zakresie medycyny i witaminy D, które rozpoczęły inicjatywę „VitaminDforAll” stanowiące wezwanie do niezwłocznego i powszechnego stosowania witaminy D. Dokument ów wskazuje, popartą dowodami naukowymi, zależność pomiędzy poziomem witaminy D i infekcją SARS-CoV-2:

• wyższe poziomy witaminy D we krwi są związane z mniejszym odsetkiem infekcji SARS-CoV-2,
• wyższe poziomy witaminy D są związane z niższym ryzykiem ciężkiego przebiegu choroby (hospitalizacja, przyjęcie na OIT lub zgon),
• badania interwencyjne (włączając randomizowane badania kliniczne) wskazują, że witamina D może być skuteczną terapią,
• wiele publikacji wskazuje mechanizmy biologiczne za pośrednictwem których witamina D wpływa na przebieg COVID-19,
• modelowanie wnioskowania przyczynowego, kryteria Hilla, badania interwencyjne i mechanizmy biologiczne wskazują, że wpływ witaminy D na COVID-19 jest z dużym prawdopodobieństwem przyczynowy, nie stanowi przypadkowej korelacji.

Mając na uwadze powyższe, sygnatariusze pisma wzywają wszystkie rządy, lekarzy i pracowników ochrony zdrowia aby niezwłocznie rekomendować i wdrażać odpowiednie wysiłki w populacji osób dorosłych w celu zwiększenia poziomu witaminy D, przynajmniej do końca pandemii. Szczególnie do:

1. Rekomendowania dawek ze wszystkich źródeł wystarczających do osiągnięcia poziomu 25(OH)D we krwi przekraczających 30 ng/ml (75 nmol/L), powszechnie zalecane minimum dla którego udowodniono zmniejszone ryzyko COVID-19.
2. Rekomendowania dorosłym stosowania 4000 IU (100 μg) witaminy D dziennie (a co najmniej 2000 IU) w przypadku braku badań poziomu witaminy D.
3. Rekomendowana u dorosłych ze zwiększonym ryzykiem deficytu wynikającym z nadmiernej masy ciała, ciemnej barwy skóry lub przepytania w placówkach opieki może być nawet wyższa (np. dwukrotnie). Badanie poziomu witaminy D pozwoli zapobiec osiąganiu zbyt niskiego lub zbyt wysokiego poziomu.
4. Rekomendowania u osób, które dotychczas nie stosowały rekomendowanych powyżej dawek, stosowania 10’000 IU (250 μg) dziennie przez 2-3 tygodnie (do czasu osiągnięcia poziomu 30 ng/ml, jeżeli jest on badany), a następnie rekomendowane powyżej dawki.
5. Mierzenia poziomu 25(OH)D u wszystkich pacjentów hospitalizowanych z powodu COVID-19 i leczenia ich z użyciem kalcyfediolu lub witaminy D3 co najmniej do wyleczenia niedoboru <30 ng/ml (75 nmol/L).

Na dzień dzisiejszy wezwanie to podpisało 185 naukowców i lekarzy.

Żyjemy w czasach rosnącej świadomości o znaczeniu witaminy D w  utrzymaniu naszego zdrowia, ponadto pandemia SARS-Cov2 zmusza nas do większej troski o własne zdrowie i bliskich więc należy pamiętać jak ważna jest profilaktyka produktem o wysokiej jakości, aby nasz organizm był zaopatrzony w witaminę D na optymalnym poziomie.  - Dr biologii Ewa Puk , kierownik działu rozwoju Biofarm

Krótka historia witaminy D
Witamina D, która została odkryta w 1922 r. przez McCol­luma, znana jest przede wszyst­kim z oddziaływania na metabolizm kości i gospodarkę wapniową. W 1922 r. ukazało się drukiem sprawozdanie ze skrupulatnych, kilkuletnich badań nad krzywicą prowadzonych przez ekipę brytyjskiego Medical Research Council w Klinice Dziecięcej Uniwersytetu w Wiedniu „The aetiology of rickets in infants: prophylactic and curative observations at the Vienna University Kinderklinik”. Badania kliniczne dowiodły, że naświetlanie promieniami ultrafioletowymi oraz tran, niezależnie od siebie, mają działanie zapobiegawcze i lecznicze.

Tran, jako źródło witaminy D,  jest to ciekły tłuszcz otrzymywany z wątroby ryb z rodziny dorszowatych i tkanki tłuszczowej niektórych ssaków morskich (np. wielorybów lub fok). W latach 60. i 70. XX wieku, jako środek profilaktyczny i leczniczy w krzywicy i  awitaminozach A i D był podawany dzieciom w przedszkolach w formie nieprzetworzonej (płynnej), niechętnie spożywany ze względu na smak. Dzisiaj stosuje się go jako suplement diety bądź środek leczniczy również w postaci żelatynowych kapsułek, co niektórym ułatwia jego spożycie. Obecnie powszechniej w ramach suplementacji stosuje się witaminę D w postaci cholekalcyferolu, która jest dostępna jako lek lub suplement diety w postaci kropli, kapsułek czy tabletek.

Źródła:
¹ Płudowski P. i wsp. Practical guidelines for the supplementation of vitamin D and the treatment of deficits in Central Europe – recommended vitamin D intakes in the general population and groups at risk of vitamin D deficiency. Endokrynologia Polska 2013; s. 325.
² Płudowski P. i wsp., Nowe spojrzenie na suplementację witaminą D. Standardy Medyczne – Pediatria, 2009; 6:23-41, s. 26.
³ Rusińska A, Płudowski P, Walczak M, Borszewska-Kornacka MK, Bossowski A, Chlebna-Sokół D, Czech-Kowalska J, Dobrzańska A, Franek E, Helwich E, Jackowska T, Kalina MA, Konstantynowicz J, Książyk J, Lewiński A, Łukaszkiewicz J, Marcinowska-Suchowierska E, Mazur A, Michałus I, Peregud-Pogorzelski J, Romanowska H, Ruchała M, Socha P, Szalecki M, Wielgoś M, Zwolińska D, Zygmunt A. Vitamin D Supplementation Guidelines for General Population and Groups at Risk of Vitamin D Deficiency in Poland-Recommendations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel With Participation of National Specialist Consultants and Representatives of Scientific Societies-2018 Update. Front Endocrinol (Lausanne). 2018 May 31;9:246.
⁴ Passeron T, Bouillon R, Callender V, et al. Sunscreen photoprotection and vitamin D status. Br J Dermatol. 2019;181(5):916-931.
⁵Matsui MS. Vitamin D Update [published online ahead of print, 2020 Oct 14]. Curr Dermatol Rep. 2020;1-8.
⁶ Zhou YF, Luo BA, Qin LL. The association between vitamin D deficiency and community-acquired pneumonia: A meta-analysis of observational studies. Medicine (Baltimore). 2019;98(38):e17252.
⁷ Grant WB, Lahore H, McDonnell SL, et al. Evidence that Vitamin D Supplementation Could Reduce Risk of Influenza and COVID-19 Infections and Deaths. Nutrients. 2020;12(4):988.
⁸Martineau AR, Jolliffe DA, Hooper RL, et al. Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory tract infections: systematic review and meta-analysis of individual participant data. BMJ. 2017;356:i6583.
⁹ Merzon, E., Tworowski, D., Gorohovski, A., Vinker, S., Golan Cohen, A., Green, I., & Frenkel-Morgenstern, M. (2020). Low plasma 25(OH) vitamin D level is associated with increased risk of COVID-19 infection: an Israeli population-based study. The FEBS journal, 10.1111/febs.15495. Advance online publication. https://doi.org/10.1111/febs.15495.
¹⁰ Kaufman, H. W., Niles, J. K., Kroll, M. H., Bi, C., & Holick, M. F. (2020). SARS-CoV-2 positivity rates associated with circulating 25-hydroxyvitamin D levels. PLoS ONE, 15(9), e0239252.
¹¹ Maghbooli, Z., Sahraian, M. A., Ebrahimi, M., Pazoki, M., Kafan, S., Tabriz, H. M., Hadadi, A., Montazeri, M., Nasiri, M., Shirvani, A., & Holick, M. F. (2020). Vitamin D sufficiency, a serum 25-hydroxyvitamin D at least 30 ng/mL reduced risk for adverse clinical outcomes in patients with COVID-19 infection. PloS one, 15(9), e0239799.
¹² https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C762789%2Cprezydent-wzial-udzial-w-wideokonferencji-na-temat-odpornosci-w-obliczu
¹³ Over 100 Scientists, Doctors, & Leading Authorities Call For Increased Vitamin D Use To Combat COVID-19 Scientific evidence indicates vitamin D reduces infections & deaths. Dec 7, 2020. Online publication. https://vitamindforall.org/letter.html

Fot. Materiały prasowe
Informacja prasowa