„Elegia dla bidoków” – recenzja

Historia Vance`ów zaczyna się, w pełnych nadziei, latach powojennych. Dziadkom autora, bidokom z Kentucky udało się awansować do klasy średniej, a ukoronowaniem sukcesu stał się J.D., który jako pierwszy zdobył dyplom uczelni wyższej. Czy zdoła uciec od spuścizny przemocy, alkoholizmu i traum tak typowych dla rejonu, z którego się wywodzi?

Szczera i bezpretensjonalna opowieść Vance`a o dorastaniu w Pasie Rdzy to również niezwykle aktualna analiza kultury pogrążonej w kryzysie – kultury białych Amerykanów z klasy robotniczej. O zmierzchu tej grupy społecznej, od czternastu lat ulegającej powolnej degradacji, potwierdzano już niejedno. Nigdy dotąd jednak nie opisano jej z takim żarem, a zwłaszcza od środka. Znaczna część ludności USA straciła wiarę w amerykański sen, co odbiło się na wynikach w ostatnich wyborach prezydenckich. „Elegia dla bidoków” pokazała Amerykanom z dużych miast, jak mało wiedzą o swoich przodkach. Natomiast ciepła i wyrozumiała narracja Vance`a stała się ważnym głosem w dyskusji o rozwarstwieniu społecznym. O tej książce mówi cała Ameryka. W tle opowieści kryje się aspekt etniczny. W naszym społeczeństwie wrażliwym na kwestie rasowe często dociera nie głębiej niż do koloru ludzkiej skóry. Szkoto-Irlandczycy to jedna z najbardziej wyrazistych podgrup społecznych w Stanach. Wyraźne przywiązanie do tradycji kulturalnej pociąga za sobą wiele cech korzystnych takich jak silne poczucie lojalności, oddanie rodzinie i ojczyźnie. Drugą stroną medalu oprócz tożsamości etnicznej jest geografia.

Książka ta zdecydowanie nie jest akademicką monografią. Znajdziemy w niej nie tylko osobiste wspomnienia autora, ale również historię rodziny – historię szans i awansu społecznego widzianą oczami grupy bidoków z Appalachów. Nazwiska osób zostały zmienione, ale nie ma w niej postaci stworzonych z kilku osób; nie ma narracyjnego chodzenia na skróty. W tej opowieści nie ma postaci negatywnych. Jest natomiast luźna grupa bidoków usiłujących odnaleźć swoją drogę dla własnego dobra i przyszłych pokoleń. Sam autor przyznaje, że pisanie tej książki było dla niego jednym z największych wyzwań w jego życiu. Dzięki niej poznał nieznane fakty z życia swojego regionu, rodziny i kultury. Warto zatem poznać jedną z najpopularniejszych książek w Ameryce i odkryć inny obraz przeszłości tego kraju.

Ewelina Makoś
(ewelina.makos@dlalejdis.pl)

J. D. Vance, „Elegia dla bidoków”, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2020.