„Historia Ireny Sendlerowej” – recenzja

Irenie Sendlerowej przyszło żyć w najokrutniejszych czasach – podczas okupacji niemieckiej. W trakcie II wojny światowej organizowała przemycanie żydowskich dzieci z getta i umieszczała je w przybranych rodzinach, domach dziecka i u sióstr zakonnych. Dzięki jej skrupulatnym notatkom zachowały się prawdziwe nazwiska ocalałych i ich prawdziwa tożsamość. Szacuje się, że Sendlerowa ocaliła ok. 2500 żydowskich dzieci. Mimo tego co zrobiła, zawsze powtarzała, że mogła zrobić jeszcze więcej.

Wychowywana była w duchu współczucia i niesienia pomocy innym. „Każdemu, kto tonie, należy podać rękę” – miał w zwyczaju powtarzać jej ojciec. W życiu kierowała się właśnie tą zasadą. Jej ojciec był lekarzem, który za darmo leczył żydowską biedotę, toteż Irena od małego miała do czynienia z tą grupą społeczną. Uporczywie walczyła z antysemizmem, przez co miała wiele kłopotów np. w trakcie studiów, które z trudem ukończyła. Uważała, że ludzi dzieli się na dwie grupy: dobrych i złych, a nie ze względu na religię, rasę czy pochodzenie.

W trakcie wojny podała rękę wielu dzieciom i osobom dorosłym, które między innymi dzięki niej przeżyły Holokaust. Każdego dnia ryzykowała swoje życie, wyprowadzając i ukrywając żydowskie dzieci z getta. Jak sama mówiła, najgorszy dla niej był nie strach przed śmiercią, ale widok matek oddających swoje zapłakane dziecko w ręce obcej osoby. Ratowanie okazywało się jednak dopiero początkiem, po trzeba było tym dzieciom znaleźć dobra opiekę, dokumenty i zaadaptować je do „nowego” życia. Wielokrotnie ścigana przez gestapo, w końcu trafiła do więzienia na Pawiaku,  w którym była torturowana, a w końcu skazana na śmierć. Na szczęście udało jej się ujść z życiem dzięki staraniom warszawskiej Żegoty i przekupności pewnego niemieckiego oficera.

Irena Sendlerowa od zawsze powtarzała, że tylko dobro i miłość potrafią pokonać wszystko, a dzieci i młodzież są przyszłością narodów. Była również wściekła, że II woja światowa nie przyniosła żadnej lekcji, ponieważ na świecie nadal trwają wojny, a największymi jej ofiarami są dzieci. Całe swoje życie poświęciła pracy społecznej kosztem życia prywatnego. Miała dwa nieudane małżeństwa, zaś dzieci rzadko kiedy widywały ją w domu. Miała misję do spełnienia, nawet długo po zakończeniu wojny.

Przez wiele lat po zakończeniu wojny nie mówiło się o Holokauście - był to temat tabu zarówno dla Polaków, jak i obywateli Izraela. Dopiero 30 lat temu legenda Ireny Sendlerowej ożyła za sprawą kilku amerykańskich uczennic, które przybyły z wizytą do bohaterki. Specjalnie dla niej napisały sztukę teatralną „Życie w słoiku”, a po tym wydarzeniu całe jej dotychczasowe, spokojne już życie wywróciło się do góry nogami. Zaczęły przyjeżdżać z wizytą ważne osobistości – szefowie rządów, głowy państw, światowej sławy gwiazdy oraz najważniejsi goście – dzieci przez nią uratowane. Powstało mnóstwo książek o Holokauście i bohaterce, udzieliła wielu wywiadów, nakręcono wiele filmów. Za swoją działalność uhonorowano ją wieloma odznaczeniami. Została Sprawiedliwą wśród Narodów Świata, damą Orderu Orła Białego i Orderu Uśmiechu – co jak sama podkreślała – obok listu od Ojca Świętego Jana Pawła II, było dla niej najważniejszą nagrodą. Otrzymała także honorowe obywatelstwo Izraela, nominację do Pokojowej Nagrody Nobla i wiele, wiele innych tytułów honorowych.

W książce „Historia Ireny Sendlerowej” Anna Mieszkowska mierzy się z legendą, obala wszelkie mity oraz podaje przemilczane fakty (również przez samą Irenę Sendlerową). Poza wspomnieniami czy faktami z czasów okupacji niemieckiej, autorka zamieściła kopie oryginalnych listów Ireny Sendlerowej, dokumenty, nagłówki najważniejszych tytułów prasowych z okresu jej życia oraz liczne zdjęcia bohaterki i najbliższych osób z jej otoczenia. Przedstawia jej życie także z prywatnej perspektywy.  Nie jest to łatwa lektura, ale uważam, że powinna być obowiązkowa dla każdego Polaka. „Historia Ireny Sendlerowej” to opowieść o niezwykłych losach skromnej osoby, która mówiła, że mogła zrobić więcej.

Klaudia Kwiatkowska
(klaudia.kwiatkowska@dlalejdis.pl)

Anna Mieszkowska, „Historia Ireny Sendlerowej”, Wydawnictwo Marginesy, 2018 r.