O psychopatii wiele już napisano i powiedziano, ale, jak widać, wciąż jest to popularny temat podsycany przez ludzką ciekawość i szeroko pojętą popkulturę. Jednym z doświadczeń zawodowych, które może wpisać w CV autor „Jak rozpoznać psychopatę? 7 typów niebezpiecznych umysłów, które nas fascynują i przerażają”, jest rola konsultanta serialu „Killing Eve”, Bez cienia przesady można więc powiedzieć, że jego kariera przyjęła dość niecodzienny kierunek, rozpoczynając się od doktoratu z socjologii, a potem na 15 lat „zamykając” go w murach szpitali psychiatrycznych, zakładów zamkniętych i więzień. Tam też Mark Freestone miał okazję poznać osadzonych, których można by zakwalifikować lub podejrzewać o bycie osobą z diagnozą osobowości psychopatycznej, czyli w skrócie psychopatą.
W książce znajdziemy siedem przykładów osób, które Freestone spotkał osobiście lub też dokonał zwięzłej rekonstrukcji ich przypadków w oparciu o materiały dostępne w domenie publicznej. Ci pierwsi otrzymują zmyślone imiona, a charakterystyczne szczegóły zostały zmienione tak, aby niemożliwa była ich identyfikacja. Wszystko to ma na celu ukazanie, że psychopatia może przyjmować różne oblicza: ktoś jest zabójcą, inny naciągaczem lub chronicznym kłamcą, jeszcze inny pasożytuje na innych. Na uwagę zasługuje zwłaszcza ostatni w kolejności „Eddy”, któremu udało się mimo wszystko wyjść na prostą.
Lektura jest wbrew tematyce dość łatwa i przystępna, nie licząc paru potknięć takich jak „jestem w bólu”, czy Aileen Wuornos zabijająca z przyczyn związanych z polityką (co autor miał na myśli?). Rozdziały, szczególnie te opisujące więźniów i pacjentów, z którymi Freestone rzeczywiście miał styczność, ciekawią prawie tak samo jak tradycyjna opowieść z dreszczykiem. Problem tkwi głównie w rozdźwięku między tytułem, a treścią.
„Jak rozpoznać psychopatę? 7 typów niebezpiecznych umysłów, które nas fascynują i przerażają” brzmi jak poradnik w stylu tych dotyczących mowy ciała, gdzie dostajemy jasne i proste wskazówki, że np. skrzyżowane ręce oznaczają kogoś, z kim trudno się będzie dogadać. Jeśli chodzi o psychopatię, nic takiego nie ma miejsca, bo możną ją z różnym stopniem precyzji kamuflować. Gdyby sprawa była prosta, jak przeprowadzenie kwestionariusza i odhaczenie pozycji z listy, nie potrzeba by było kolejnych książek, ani pogłębionych badań na ten temat.
Podsumowując, nie radzę sugerować się tytułem (znacznie lepiej wypada oryginał, czyli „Making a Psychopath”) i nastawiać na wyczerpujące temat kompendium wiedzy. Jest to raczej prezentacja poglądów autora, który chce, aby zaczęto postrzegać psychopatię w szerszy sposób.
Izabela Fidut
(izabela.fidut@dlalejdis.pl)
Mark Freestone, „Jak rozpoznać psychopatę? 7 typów niebezpiecznych umysłów, które nas fascynują i przerażają”, Wydawnictwo MUZA, Warszawa, 2022r.