„Maskarada wokół śmierci. Nazistowski świat na Węgrzech” – recenzja

Dla Węgier, a szczególnie dla węgierskich Żydów, ostatni rok II wojny światowej był najtrudniejszy. Żydzi na Węgrzech od lat cierpieli z powodu różnych form dyskryminacji, ale od tego momentu rozpoczęła się ich masowa eksterminacja. Pogodne usposobienie, doświadczenie żołnierskie z I wojny światowej oraz wrodzony spryt spowodowały, że Tivadar i cała jego rodzina przeżyli. W tej spisanej w języku esperanto opowieści pasja życia miesza się z bliskością śmierci, codzienność z duchowością oraz chęć niesienia pomocy z obecnym wokół okrucieństwem. Jest to wyjątkowe świadectwo nieludzkich czasów, gdzie miłość i poświęcenie jest ważniejsze niż kiedykolwiek. „Maskarada” pozwala zrozumieć człowieka, który wyznaczył sobie pewien cel. Opowiada też o licznych wyzwaniach, jakie spotkał na swojej drodze. Książka pokazuje optymizm człowieka, który był odpowiedzią na wielki terror epoki. Tivadar połączył razem proste wartości z kompromisem i perswazją. Nie tracił czasu na to, co niemożliwe wtedy, gdy życie było zagrożone. W 1956 roku Tivadar uciekł z Wegier i pojechał do Stanów Zjednoczonych. Tam zdecydował się na napisanie książki o swoich doświadczeniach i przeżyciach w czasie holokaustu.

Książka opisuje prawie rok historii Węgier, kiedy to setki tysięcy węgierskich Żydów zostały przeznaczone na śmierć. Prawa Żydowskie odsunęły Żydów z ekonomii i polityki. Dodatkowym atutem tej książki, zawierającej przeżycia bohatera z Budapesztu, jest to, że ukazała się ona w 1965 roku w języku esperanto. Tego języka nauczył się w czasie pierwszej wojny światowej autor. Przypadkiem znaleziona kopia angielskiego tłumaczenia została poprawiona i uzupełniona o ciekawe komentarze o historycznym tle opisywanych wydarzeń przez profesora Humphreye`go Tonkina. Tak „Maskaradzie” dano drugie życie, co spowodowało jej rozgłos i zyskało nowe grono czytelników.

Książka porusza trudny temat. Mówi przede wszystkim o życiu, które jest piękne i o tym, że trzeba o nie walczyć do końca. Książka zaskakuje do samego końca, dlatego myślę, że zaskoczy również jeszcze niejednego czytelnika.

Ewelina Makoś
(ewelina.makos@dlalejdis.pl)

Tivadar Soros, „Maskarada wokół śmierci. Nazistowski świat na Węgrzech”, Wydawnictwo Novae Res, Gdynia, 2021.