„Pierwsze kroki. Jak staliśmy się ludźmi” – recenzja

Każdego dnia chodzimy, jemy, oddychamy, śpimy i raczej nie zastanawiamy się, dlaczego i jak to robimy. Każda z tych czynności wydaje się mechaniczna, brana za pewnik, dopiero kiedy z którąś z nich pojawiają się problemy, zaczynamy się martwić. Literatura popularnonaukowa pomaga spojrzeć na to, co pozornie wydaje się proste w zupełnie inny sposób.

Nie inaczej jest z „Pierwszymi krokami” Jeremy’ego DeSilvy. Autor jest profesorem nadzwyczajnym antropologii i paleoantropologiem zajmującym się tematyką poruszania się pierwszych małp człekokształtnych i pierwszych przodków człowieka. „First Steps: How Upright Walking Made Us Human” to jego literacki debiut.

Całość podzielona jest na trzy główne działy i piętnaście rozdziałów oraz notę odautorską, wstęp, podsumowanie, podziękowania, informacje dodatkowe (tak naprawdę przypisy) i indeks, dzięki któremu możemy z łatwością odnaleźć w treści interesujące nas nazwisko, czy termin. Pierwsza część zajmuje się kwestią dwunożności zwierząt i naszych najstarszych przodków, drugi odkrywaniem śladów wędrówek hominidów, a ostatni – kwestią tego, jak uczymy się chodzić, różnicami w chodzie, skutkami braku ruchu i problemami wynikających z takiej, a nie innej, postawy wpływającej na ludzką budowę ciała i narządy wewnętrzne.

Amatorka próba zgłębiania wiedzy często prowadzi do uczucia czytelniczego déjà vu. Wiele z informacji ujętych w „Pierwszych krokach” były mi znane z czytanych wcześniej książek. Człowiek z Flores dał początek rozważaniom z „My, człowiekowate” Franka Westermana, a sprawy metabolizmu i badania plemienia Hadza omawiane były przez Hermana Pontzera (pojawia się w podziękowaniach) w „Spalaj się! Jak naprawdę spalamy kalorie, tracimy na wadze i zachowujemy zdrowie”. Taka powtórka może mimo szczerych chęci może nużyć, ale rozumiem, że w przypadku czytelników, dla których będzie to pierwsza styczność z tematem, nie będzie to stanowić problemu. Jeśli chodzi o styl i przyswajalność przekazu, najprostszy wydaje się dział trzeci, w dwóch poprzednich znacznie więcej jest naukowego żargonu.

Moim zdaniem minusy dotyczą przede wszystkim formy. Uważam, że tego typu pozycja aż prosi się o dużą ilość ilustracji, a dostajemy… jedną przedstawiającą interpretację ludzkiego drzewa genealogicznego. Po raz kolejny muszę również narzekać na fakt, iż przypisy zgrupowane są na końcu, a nie na dole stron. W przypadku dociekliwego odbiorcy czytanie wymaga więc ciągłego przeskakiwania, co nie jest wygodnym rozwiązaniem.

Mimo kilku zarzutów myślę, że „Pierwsze kroki” przypadną do gustu entuzjastom biologii, historii i socjologii. Pozycja wyprostowana nie tylko umożliwiła nam sprawne poruszanie, rozwój technologiczny, czy zaludnienie całej Ziemi, ale jest również powiązana z wykształceniem mowy i ewolucją psychologiczno-społeczną.

Izabela Fidut
(izabela.fidut@dlalejdis.pl)

„Pierwsze kroki. Jak staliśmy się ludźmi”, Jeremy DeSilva, Wydawnictwo Filia., Poznań, 2022r.