Jakobityzm był w Szkocji mocno zakorzeniony zwłaszcza wśród górali. Wiązał się on z nierozłączną walką o niezależność narodową i odrębność kulturową. Prześladowanie przez Anglików szkockiej dynastii Stuartów spowodowało, że w oczach wielu Szkotów stała się ona symbolem prześladowań i klęsk samej Szkocji. „Waverley” to pierwsza powieść Waltera Scotta z cyklu „opowieści waverleyowskich”, wśród których można znaleźć takie tytuły jak „Narzeczona z Lammermoor” i „Kenilworth”. W „Waverley” autor zawarł romantyczną opowieść na tle wydarzeń 1745 roku w Szkocji – powstania szkockich jakobinów, czyli zwolenników zrzuconej z tronu angielskiego w 1688 r. dynastii Stuartów, którą zastąpiła rządząca do dzisiaj dynastia hanowerska. Stłumienie tego powstania przyspieszyło załamanie w Szkocji systemu klanowego. Walter Scott pochwalał bohaterstwo powstania, a największą sympatią obdarzył sir Everarda Waverleya i barona Bradwardine`a.
W trakcie czytania coraz bardziej możemy zaprzyjaźniać się z bohaterami, których losy coraz głębiej nas przejmują. Stary baron wzrusza i śmieszy, a twardość charakteru Flory tak przeraża, że od początku możemy wyczuć w atmosferze zapowiadającą się tragedię. Do głębi może nas natomiast przejąć wierność Evana Maccombicha, której zachwiać nie potrafiła nawet groza śmierci. Książkę zamkniemy z pewnym poczuciem żalu, że to już koniec tej historii. Dzięki wielkiemu talentowi Scott potrafił rozbudzić w czytelnikach zaciekawienie przeszłością swojego kraju. Pisarz zmusza nas do głębokich przeżyć tragedii i radości swoich bohaterów, co pobudza i rozwija naszą wyobraźnię.
Pierwsze wydanie książki „Waverley” przypada na rok 1814, gdzie autor już w pierwszych słowach informował czytelnika o tym, że książka będzie inna od reszty powieści. Autor znalazł bowiem temat w historii, gdzie przedstawił czytelnikowi wiarygodny opis epoki, co zresztą było nowością w tamtym czasie. Po raz pierwszy również tematem książki była historia walk narodowowyzwoleńczych Szkocji i przedstawiona w niej twórczość ludowa. Bohaterów natomiast opisał poprzez odtworzenie ich zwyczajów, obyczajów i uczuć. Powieść może zatem budzić zainteresowanie zarówno wśród starszych i młodszych czytelników, którzy mogą zobaczyć pewien obraz o życiu ich przodków.
Ewelina Makoś
(ewelina.makos@dlalejdis.pl)
Walter Scott, „Waverley, czyli sześćdziesiąt lat temu”, Wydawnictwo MG, Kraków, 2021.