Zaćma - objawy i skuteczne metody leczenia

Zaćma to zmętnienie soczewki oka, co zwykle rozwija się powoli przez lata. Odpowiedź na pytanie co to jest zaćma może oznaczać bardzo różnorodne objawy ze strony narządu wzroku. Wczesnymi objawami zaćmy mogą być utrata kontrastu, olśnienie (tj. aureole i rozbłyski gwiazd wokół świateł), potrzeba większej ilości światła, bezbolesne rozmycie. Stopień tego rozmycia zależy od lokalizacji zaćmy, np. w przypadku zaćmy jądrowej pogarsza się widzenie na odległość. Widzenie do bliży może ulec poprawie we wczesnych stadiach zaćmy ze względu na zmiany współczynnika załamania soczewki. Zaćma podtorebkowa tylna  natomiast nieproporcjonalnie wpływa na widzenie, ponieważ zmętnienie znajduje się w miejscu przecięcia wpadających promieni świetlnych. Taka zaćma bardziej zmniejsza ostrość wzroku, gdy źrenica się zwęża (np. w jasnym świetle), powoduje utratę kontrastu oraz odblaski, zwłaszcza w przypadku jasnych świateł lub reflektorów samochodowych podczas jazdy nocą. Zaćma może doprowadzić do utraty wzroku, więc przy pierwszych jej objawach należy rozważyć  leczenie. Na dzień dzisiejszy, jedyną skuteczną metodą leczenia zaćmy jest zabieg chirurgiczny – implantacja soczewki wewnątrzgałkowej ( ang. - intraocular lens – IOL).

Na czym polega zabieg usunięcia zaćmy?

Posiadanie wiedzy co to jest zaćma stawia przed pacjentem pytanie jak je usunąć w najskuteczniejszy sposób, z wykorzystaniem nowoczesnych technik. Nowoczesną metodą usunięcia zaćmy jest fakoemulsyfikacja z usunięciem naturalnej zmętniałej soczewki i wszczepieniem soczewki wewnątrzgałkowej za pomocą sprzętu okulistycznego (fakoemulsyfikatora). Fakoemulsyfikacja wykorzystuje najmniejsze nacięcie, co umożliwia najszybsze gojenie i jest zwykle preferowaną procedurą.  Lasery femtosekundowe stosowane w chirurgii zaćmy są używane w celu zabezpieczenia precyzyjności zabiegu i zmniejszenia ryzyka  przegrzania lub oparzenia ( wykorzystuje się mniej energii podczas procedury) . W pierwszym etapie operacji tworzą one nacięcie w oku w celu  dostępu do zmętniałej soczewki i jej usunięcia. Za pomocą lasera,  zmętniała soczewka tnie się na małe fragmenty,  które  są wypłukiwane z oka. W fakoemulsyfikacji torebka naturalnej soczewki nie jest usuwana; przez nią wprowadza się nową soczewkę z tworzywa sztucznego lub silikonu w celu zastąpienia optycznej mocy ogniskowania usuniętej soczewki.

Jakie soczewki są wykorzystywane do wszczepienia?

Do wszczepienia podczas zabiegu wykorzystuje się soczewki jedno- lub multiogniskowe. Soczewki jednoogniskowe umożliwiają dobrą ostrość wzroku, ale zwiększają zależność od okularów po operacji. Po wszczepieniu soczewki jednoogniskowej, widzenie do bliży wymaga dodatkowej mocy refrakcyjnej ( np.okularów do czytania). Wieloogniskowe soczewki wewnątrzgałkowe są nowsze i mają różne strefy ogniskowania, które mogą zmniejszyć zależność od okularów po operacji. Jeszcze do niedawna najczęściej  wykorzystywano soczewki  dwuogniskowe, z ogniskami bliskimi i dalekimi,  chociaż badania wykazały że pacjenci czasami doświadczają olśnienia w tych soczewkach, zwłaszcza w warunkach słabego oświetlenia, a także mają problemy z obniżoną wrażliwością na kontrast. W ostatnich latach , do wszczepienia wykorzystuje się soczewki trójogniskowe, które są dalszą modyfikacją soczewek wieloogniskowych ( np. soczewki PanOptix). Sprawdziły się one zarówno w poprawie widzenia do dali i bliży, jak i widzenia do dali i pośredniego.

Soczewki trójogniskowe – dlaczego są najskuteczniejsze?

W dużym badaniu klinicznym przeprowadzonym przez FDA ( ang. - Food and Drug Administration) 243 pacjentów otrzymywało soczewkę  trójogniskową PanOptix lub soczewkę kontrolną podczas zabiegu usunięcia zaćmy. Spośród 129 pacjentów, którzy otrzymali soczewki trójogniskowe PanOptix, 127 otrzymało soczewkę do obu oczu. Dwóch z nich otrzymało soczewkę w jednym oku. Sześć miesięcy po zastosowaniu soczewek średnie skorygowane widzenie dla obu grup wynosiło 20/20. Jednak w grupie PanOptix widzenie pośrednie było lepsze i wynosiło 20/25, podczas gdy w grupie kontrolnej 20/40. Wyniki w zakresie widzenia bliży dla osób, które otrzymały soczewkę PanOptix, były jeszcze lepsze. Podczas badania nie zgłoszono żadnych obaw dotyczących bezpieczeństwa, co pokazuje, że soczewki trójogniskowe PanOptix  mają najlepszy profil bezpieczności i skuteczności . W metaanalizie 12 badań udowodniono, że soczewką trójogniskową  dozwała  również na korekcję wad wzroku, takich jak astygmatyzm.  W najnowszym badaniu Modi i wsp. (2021), po 6 miesiącach od zabiegu usunięcia zaćmy,  soczewki trójogniskowe  wykazały lepszą jednooczną ostrość wzroku z najlepszą korekcją do dali ( 4 m) i ostrość widzenia do bliży z korekcją do odległości (40 cm), niż soczewki jednoogniskowe. Profil bezpieczności soczewek trójogniskowych w tym badaniu   także został określony jak bardzo wysoki: mniej niż 5% pacjentów miało  fototyczne zaburzenia widzenia po 6 miesiącach od zabiegu. Wyniki tych badań niewątpliwie  wykazują, że soczewki trójogniskowe  zabezpieczają pacjentom niezmienną ostrość widzenia w okresie kilku lat po zabiegu,  najlepsze wyniki w poprawie widzenia do dali i bliży, jak i widzenia do dali i pośredniego  i pełną niezależność od okularów w czynnościach codziennych.

Źródła naukowe:

Alcon Laboratories, Inc. AcrySof® IQ PanOptix® Trifocal Intraocular Lens (Model TFNT00) and AcrySof® IQ PanOptix® Toric Trifocal Intraocular Lens (Models TFNT30, TFNT40, TFNT50, TFNT60). US Food & Drug Administration. Available at: https://www.fda.gov/medical-devices/recently-approved-devices/alcon-laboratories-inc-acrysofr-iq-panoptixr-trifocal-intraocular-lens-model-tfnt00-and-acrysofr-iq ; last accessed Dec. 13, 2019.

Asbell PA, Dualan I, Mindel J, et al. Age-related cataract. Lancet 2005; 365:599.

Cochener B, Lafuma A, Khoshnood B, Courouve L, Berdeaux G. Comparison of outcomes with multifocal intraocular lenses: a meta-analysis. Clin Ophthalmol. 2011 Jan 7;5:45-56. doi: 10.2147/OPTH.S14325. PMID: 21311656; PMCID: PMC3033003.

Modi S, Lehmann R, Maxwell A, Solomon K, Cionni R, Thompson V, Horn J, Caplan M, Fisher B, Hu JG, Yeu E. Visual and Patient-Reported Outcomes of a Diffractive Trifocal Intraocular Lens Compared with Those of a Monofocal Intraocular Lens. Ophthalmology. 2021 Feb;128(2):197-207. doi: 10.1016/j.ophtha.2020.07.015. Epub 2020 Sep 28. PMID: 33004211.