„Skazy” - recenzja

Johanna i Henrietta to bliźniaczki wychowujące się w bogatej i wpływowej rodzinie Hollenbach, wywodzących się z Wolnego Miasta Gdańsk. Są trzymane pod kloszem i kształtowane na damy, którym nie przystoi samodzielne myślenie i realizacja własnych pasji. Ich głównym celem ma być korzystny mariaż i niesienie rodowego nazwiska z pokolenia na pokolenie. Ale Johanna i Henrietta nie podzielają planów rodziców. Podejmują własne decyzje, które odbijają się echem jeszcze długo po ich śmierci.

Przychodzi taki czas, że tajemnice rodzinne wychodzą na światło dzienne i znajduje się ktoś, kto zaczyna zadawać trudne pytania. Znajomość własnych korzeni jest fundamentalną potrzeba każdego człowieka do budowania własnej tożsamości, własnej wartości, nadania sensu własnej egzystencji. Katarina próbuje odkryć co w przeszłości podzieliło jej rodzinę, co skłoniło siostry bliźniaczki do zerwania więzów i zatarcie śladów swojego istnienia na długie lata. W atmosferze skandalu wyjeżdża do Hamburga, gdzie krok po kroku odkrywa podwaliny dawnych waśni. Odnaleziona cioteczna babka rysuje przed nią losy rodziny Hollenbach na tle burzliwej historii Polski.

Oprócz tajemnic rodzinnych dużą rolę w powieści odgrywa Danzig czyli dzisiejszy Gdańsk. Ponad stuletnia historia miasta jest jednocześnie ukazaniem niełatwych relacji pomiędzy Polakami a Niemcami, otwartego konfliktu roszczeniowo-terytorialnego, fascynacji totalitaryzmem i tragedii II wojny światowej.

Dość wyraźnie zaznaczony jest konflikt pomiędzy Niemcami a Polakami, którzy z nieufnością patrzyli sobie na ręce i trzymali się na dystans.

Zatem romans zrodzony pomiędzy Niemką a Polakiem musiał być nie tylko mezaliansem, ale rozpatrywany w ramach zdrady przekonań, rodziny, narodu i tworzyć teorie spiskowe.

Tło historyczne to główny atut tej opowieści i ukazany niemal jeden do jednego. Izabela Żukowska nie po raz pierwszy udowadnia znajomość i umiłowanie tamtych czasów i miejsc. Autorka nie tylko zaprezentowała wielkość międzywojennego Gdańska, życie ówczesnych mieszkańców od elity po slamsy, ich radości i bolączki, ale wplotła w tekst wydarzenia, którymi żyli Gdańszczanie, które były ważne również z punktu widzenia historii, które wpłynęły, między innymi, na ekspansję nazistowskiej ideologii, antysemityzmu.

Nie wiem jedynie jak ustosunkować się do mnogości niemieckojęzycznych nazw własnych miast czy ulic. Z jednej strony było to ciekawe przeżycie a z drugiej irytujące doświadczenie. Ciągłe sprawdzanie w przypisach ich znaczeń wybijały z rytmu.

Na wielkie uznanie zasługuje zaś umiejętność z jaką autorka porusza się pomiędzy przeszłością a teraźniejszością i jak barwnie opisuje skomplikowane relacje międzyludzkie. Izabela Żukowska hipnotyzuje, wciąga i nie wypuszcza z rąk do ostatniej strony powieści.

"Skazy" to skomplikowana opowieść o zwykłych ludziach uwikłanych w Wielką Historię, wtłoczonych w tryby wojny, nienawiści i obopólnych uprzedzeń, zmuszonych wybierać pomiędzy rodziną a miłością, przeszłością a przyszłością, w końcu pomiędzy złym a niemożliwym.

Aleksandra Jesiołowska
(aleksandra.jesiolowska@dlalejdis.pl)

Izabela Żukowska "Skazy", Prószyński i s-ka, Warszawa 2014