„Rozdroża” - recenzja

Lata 30. XX wieku. Młoda Niemka – Sophie Trauter wraz z rodzicami i młodszym rodzeństwem osiedla się na terenie Górnego Śląska, w miejscu, gdzie niczym w prawdziwym kulturowym tyglu, zderzają się z sobą tradycje i obyczaje trzech nacji: Polaków, Niemców i Żydów. Dziewczyna, w obliczu postępującej nędzy i niedostatku, zmuszona jest zatrudnić się w miejscowej jadłodajni. To właśnie tam, pod drzwiami zamkniętego już lokalu, następuje punkt zwrotny w życiu Sophie, który na zawsze naznaczy jej życie piętnem dwóch skrajnych, a przy tym uzupełniających się uczuć: namiętności i gorącej, żarliwej miłości oraz ciągłą troską o życie ukochanego mężczyzny. Sąsiad dziewczyny bowiem, młody i przystojny Władek Zaleski, czekał tego ciepłego wieczoru pod budynkiem jadłodajni, by nie tylko bezpiecznie odprowadzić Sophie do domu, ale przede wszystkim wyznać szczere i głębokie uczucia, które względem niej żywił. Nieśmiałe spojrzenia i niezręczne rozmowy szybko przeradzają się w gorące uczucie, którego owocem jest cichy, acz bardzo radosny ślub.

Niestety małżeńska sielanka szybko zostaje przerwana mrocznym widmem nadchodzącej wojny, która nie tylko zburzy spokój ich poukładanej codzienności, ale przede wszystkim rozdzieli młodą parę na długie sześć samotnych lat. Władek bowiem zostaje wcielony do polskiego wojska, gdzie w imię narodowego patriotyzmu walczy z niemieckim okupantem, zaś Sophie, jako wzorowa obywatelka Niemiec, kończy kurs stenotypistek, by następnie rozpocząć pracę w pszczyńskim urzędzie. Jak potoczą się dalsze losy młodego małżeństwa? Czy tytułowe rozdroża poprzecinają na zawsze ich wspólną ścieżkę miłości?

Debiutancka powieść Sabiny Waszut to przede wszystkim historia o trudach wojny, przedstawiona z perspektywy kobiety, żyjącej w ciągłym strachu o życie swojego mężczyzny. Główna bohaterka powieści, cicha i powściągliwa Sophie, zderzyła się z poczuciem nagłej straty tuż po doświadczeniu pełni szczęścia, gdy w rytm marsza Mendelsona poślubiła ukochanego Władka. Kobieta, jako rodowita Niemka, niejednokrotnie musiała zmierzyć się z wrogością płynącą ze strony Polaków, którzy winą za śmiertelne żniwo krwawych walk, obciążali zwykłych mieszkańców, mających niewiele wspólnego z polityką prowadzoną przez bezwzględnego Hitlera. Autorka, w wybranych scenach, przybliża również czytelnikowi faktyczny obraz manipulacji i knowań, jakim poddawani byli wówczas niemieccy obywatele. Wywózka milionów Żydów do obozów zagłady czy bezwzględne akta bestialstwa i przemocy, przez długi czas podstępnie przykryte były warstwą milczenia i sieci precyzyjnie utkanych kłamstw.

Książka wiarygodnie zarysowuje codzienne dylematy, z którymi musiała dzielnie zmierzyć się główna bohaterka powieści. Czy Sophie, jako żona polskiego patrioty, winna cierpliwie czekać na powrót męża, w miejscu najbardziej narażonym na niespodziewany atak złowrogich Rosjan, czy może, jako rodowita Niemka z krwi i kości, powinna zatroszczyć się przede wszystkim o własne życie i zbiec z rodzinnego miasta, by udać się w głąb Niemiec? Kobieta, mimo istniejących podziałów, wybiera przede wszystkim ścieżkę podyktowaną przez cichy głos serca, który w bezwzględnym hałasie wojennej zawieruchy, przebija się ponad wszelkie rozkazy i uprzedzenia.

„Rozdroża” to krótka historia Śląska, przedstawiona z perspektywy zwykłej kobiety, która mimo istniejących podziałów narodowościowych i rodzącej się wrogości, pragnie przede wszystkim pozostać ukochaną córką, cierpliwą siostrą i wierną żoną.

Joanna Jagieła
(joanna.jagiela@dlalejdis.pl)

Sabina Waszut, Rozdroża, Warszawa, Muza, 2014