„Amerykańska księżna” - recenzja

Osoby lubiące czytać biografie, pamiętniki, książki historyczne i literaturę faktu zainteresować powinna informacja o ukazaniu się publikacji przybliżającej epokę dwudziestolecia międzywojennego w Polsce. Narratorką książki jest Virgilia Sapieha, żona Pawła Sapiehy. Para poznała się we Francji. Po latach znajomości, ta żyjąca w latach 1904-1966, amerykańska pisarka i dziennikarka wychodzi za mąż za polskiego magnata i przenosi do Siedlisk, kresowego majątku wybranka swego serca. Współczesnych miłośników literatury historycznej zaintrygować może fakt, że Virgilia przelała swoje wrażenia, myśli i doświadczenia z okresu pomieszkiwania w ojczyźnie męża na papier. Dzięki jej otwartości, szczerości i plastycznemu pióru poczytać możemy, jak wyglądało w II RP, w latach 1933-1939, życie arystokratów, przemysłowców oraz ubogich warstw społecznych. Urodzona w Nowym Jorku bohaterka jest spostrzegawczą i wnikliwą obserwatorką. Jej pamiętniki to kopalnia spostrzeżeń na temat otaczającej ją rzeczywistości. Dowiedzieć się z nich można m.in., jak wielkim szokiem kulturowym, było dla Virgilli zetknięcie się z tym wszystkim, co zastała w Polsce. Nic więc dziwnego, że wychowana w Stanach Zjednoczonych kobieta nie przestaje dziwić się temu, co wokół siebie widzi i słyszy.

Dzięki lekturze książki: „Amerykańska księżna” przenieść się można w czasie i poczytać o historii, która jest częścią ogólnopolskiego dziedzictwa. Ogromnym walorem tej publikacji jest to, że okres dwudziestolecia międzywojennego w Polsce przybliża czytelnikom cudzoziemka. Jej zapiski nabierają przez to szczególnej wymowy i obiektywizmu. Z pamiętników Virgilii wyłania się ciekawy i wiarygodny obraz społeczeństwa polskiego lat 30. minionego wieku. Autorka poznaje z bliska polską kulturę, kuchnię, tradycje, konwenanse, religijność, światopogląd elit. Dowiaduje się także wielu rzeczy o funkcjonowaniu majątków szlacheckich, polityce, gospodarce, polskim konserwatyzmie i przywiązaniu do przeszłości, narodowych uprzedzeniach. Książka kończy się w roku wybuchu II wojny światowej. Mąż bohaterki namawia ją do opuszczenia Polski.

Atutem publikacji jest to, że autorka nie lukruje rzeczywistości. Nie brakuje więc w utworze gorzkich i smutnych wspomnień (opisów chorób, pogrzebów, zgonów, zabijania zwierząt). Rzucają się w oczy liczne kontrasty i niesprawiedliwość społeczna. Bohaterka szybko przekonuje się również, że kobieta w dwudziestoleciu międzywojennym nie ma w Polsce zbyt dużo do powiedzenia. Naturalne jest bowiem to, że „poważnymi” sprawami zajmują się tam mężczyźni.

„Amerykańska księżna” to lektura ciekawa i pouczająca. Niektórych czytelników oburzyć może fakt, że Virgilia wytyka i piętnuje liczne wady Polaków, że niektóre wydarzenia opisane są tylko pobieżnie i chaotycznie, że brakuje w utworze anegdot. Książka jest jednak pamiętnikiem. Autorka miała więc prawo konstruować swoje myśli, tak jak jej to w danym momencie pasowało. Kto jest ich ciekawy, niech sięgnie po: „Amerykańską księżną” i zweryfikuje swoje wyobrażenia o epoce dwudziestolecia międzywojennego w Polsce. Polecam.

Iwona Trojan
(iwona.trojan@dlalejdis.pl)

Virgilia Sapieha, „Amerykańska księżna”, Ośrodek Karta, Warszawa 2020