"Wykopaliska" - recenzja

Jakiś czas temu nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka ukazała się książka słynnego brytyjskiego pisarza Johna Prestona pt: "Wykopaliska". Jest ona oparta na faktach. Przypomina wydarzenia sprzed ponad osiemdziesięciu lat: wykopaliska na posesji Edith Pretty ze stanowiska archeologicznego Sutton Hoo. Ach, jakież tam znaleziono wspaniałe pamiątki z przeszłości! Kto sięgnie po powieść, będzie mógł zapoznać się z ich listą.

Początek przekopywania tajemniczych kopców znajdujących się na terenie należącym do pewnej starszej wiekiem wdowy nie zapowiada żadnych sensacji. Nic więc dziwnego, że do tego zajęcia zabiera się nieutytułowany archeolog-amator: Basil Brown. Jakież jest jego zdumienie, gdy odkrywa niesamowity skarb: ogromnych rozmiarów łódź stanowiącą grobowiec jednego z władców Anglii Wschodniej. Gdy o znalezisku robi się w okolicy głośno, na miejscu pojawiają się wybitni specjaliści z całego kraju, którzy dokładają wszelkich starań, aby odkopać jak najwięcej cennych pamiątek z przeszłości. Czas goni, ponieważ mamy rok 1939 i nad Wielką Brytanią krąży już od jakiegoś czasu widmo wojny. Czy archeolodzy pracujący w Sutton Hoo zdążą zabezpieczyć odpowiednio wykopaliska przed nadciągającą dziejową zawieruchą? Co ciekawego skrywa pole w Sutton Hoo? Jakie emocje będą towarzyszyć bohaterom? Jak potoczą się ich losy? Czy pobyt na angielskiej prowincji przyniesie im zawodowe i osobiste spełnienie? Odpowiedzi w utworze.

"Wykopaliska" to nastrojowa, refleksyjna i działająca na wyobraźnię opowieść skupiona na temacie upływu i przemijania czasu. Na plan pierwszy wysuwają się nie tylko tytułowe wykopaliska, ale również powiązani z nimi bohaterowie: ich codzienność, praca, aspiracje, marzenia, tęsknoty, życie osobiste. Autor mocno koncentruje się na ludzkiej psychice. Dzięki temu zabiegowi, publikacja wydawnictwa Prószyński S-ka staje się uniwersalną historią o niezmienności ludzkiej natury, o tym, co kieruje naszymi poczynaniami, o tym, co mamy w sercach. Akcja w książce rozwija się bardzo powoli. Z tego powodu, wydarzenia zaczynają kumulować się dopiero w drugiej połowie publikacji. Wytwór pióra Johna Prestona jest więc dziełem literackim, w które trzeba zagłębiać się niespiesznie, zupełnie tak jak w przekopywaną przez archeologów ziemię.

"Wykopaliska" to powieść specyficzna, dlatego nie przypasuje każdemu odbiorcy. Docenić powinni ją ci, którzy lubią oryginalne, klimatyczne, melancholijne, historyczne i psychologiczne książki, przy których trzeba zatrzymać się na dłużej, by odkryć ich głębię i urok. Niektórzy określą ją epitetem: "wspaniała", inni powiedzą: "rozczarowująca". Sięgnij po tekst, przeczytaj, oceń sama, podejmując refleksję nad tym, jak bardzo głęboko warto bez ustanku wnikać w przeszłość, a jak bardzo każdego dnia w samą siebie.

Iwona Trojan
(iwona.trojan@dlalejdis.pl)

John Preston, „Wykopaliska”, wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2021