„Homo deus. Krótka historia jutra” – recenzja

Yuval Noah Harari – historyk, wykładowca i pisarz, a może erudyta, wizjoner i przewodnik na drodze do lepszego poznania siebie? Dla mnie zdecydowanie sześć w jednym, o czym przekonałam się po przeczytaniu zaledwie kilkunastu kartek światowego bestsellera jego autorstwa: „Homo deus. Krótkiej historii jutra”. Sięgnęłam po niego z chęci pogłębienia wiedzy o… w zasadzie wszystkim. Sobie, innych, gatunku ludzkim, świecie. Znalazłam to, czego szukałam, a nawet więcej. Ale po kolei.

2020 rok, choć niezaprzeczalnie szalony i znacząco inny od ostatnich kilkudziesięciu, w moim przypadku stał pod znakiem samorozwoju. Przymusowe siedzenie w domu wywołane pandemią przeznaczyłam na studiowanie literatury i oglądanie nagrań poszerzających horyzonty zarówno w kontekście świata (materialnego i niematerialnego), jak i życia (ludzkiego i nieludzkiego). Sięgnęłam m.in. po „12 życiowych zasad. Antidotum na chaos” Jordana B. Petersona, niestety bardzo się zawiodłam. Mimo złych doświadczeń nie umiałam zmniejszyć oczekiwań i do „Homo deus” Harariego podejść z dystansem.

Jak się wkrótce okazało, nie straciłam na ufności. Dzięki obszernej lekturze – wszak książka liczy ponad 500 stron, na dodatek ma większy format od przeciętnej powieści – dokonałam wielu przemyśleń dotyczących współczesności i przyszłości. To właśnie nimi bowiem zajął się Harari w tej pozycji. Zaprezentował mnóstwo dylematów moralnych, napisał o etyce względem innych ludzi i nie tylko, postawił znak zapytania przy ludzkich prawach, powinnościach i obowiązkach. Podczas czytania o współczesnym podejściu do zwierząt – zwłaszcza hodowanych masowo na ubój – płakałam. Kiedy zaś nie płakałam, robiłam notatki z rzeczy nowych lub rzadko poddawanych refleksji. Zaskoczyło mnie na przykład dodanie do wymiarów subiektywności i obiektywności trzeciej kategorii: intersubiektywności. Takie oczywiste, a zarazem takie nieoczywiste!

Harari podzielił książkę na trzy części, w których omawia kolejno relację ludzi z innymi zwierzętami, „naturę” człowieka (samopoznanie, rozwój) i możliwą przyszłość w świetle teraźniejszości. Proponuje też trzy wielkie idee, które mogą nas naznaczyć na kolejne setki lat: pragnienie nieśmiertelności, poszukiwanie klucza do szczęścia i osiągnięcie statusu bogów (przekroczenie ograniczeń gatunkowych). Choć może to brzmieć skomplikowanie, nie jest trudne. Owszem, tematyka stanowi wyzwanie, ale przyjemne. Przez „Homo deus” płynie się jak przez głębokie, lecz spokojne jezioro, a nie brnie z wysiłkiem wpław.

Poza samą książką zafascynował mnie autor. Jest to człowiek o ponadprzeciętnej inteligencji, ogromnej wiedzy, jeszcze większej wrażliwości i niesamowitym otwarciu na świat. Czasem wydawało mi się, że już uchwyciłam jego światopogląd, lecz za moment trafiałam na krytykę tego, co przed chwilą zdawał się wychwalać. Szybko zrozumiałam, że „Homo deus” nie służy do indoktrynacji ani jakiegokolwiek podprogowego wsączania światopoglądu autora. Jest obszernym zbiorem faktów, które każdy czytelnik musi odnieść do siebie i swojej wrażliwości.

Mimo iż „Homo deus” dostarcza ogromu wiedzy (warto mieć pod ręką Google i nie bać się przerywać lektury, żeby pogłębiać wybrane wątki), dla mnie to przede wszystkim książka rozwijająca światopoglądowo i moralnie. Polecam ją z całego serca. Zwłaszcza tym, którzy zdecydują się czytać na zmianę z bliską osobą albo kupić dwa egzemplarze. Samodzielna lektura bowiem to jedno. Natomiast dyskusja o czytanych wątkach na bieżąco i wymiana spostrzeżeń… ach!

Olga Kublik
(olga.kublik@dlalejdis.pl)

Yuval Noah Harari, „Homo deus. Krótka historia jutra”, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 2018