Tę książkę czyta się jak najlepszą powieść sensacyjną. Niezwykłe losy bohaterek Michała Wójcika po raz kolejny potwierdzają, że najlepsze, ale i najstraszniejsze, najbardziej tragiczne scenariusze pisze samo życie. Nieprawdopodobne historie szpiegowskie, sugestywne rekonstrukcje zamachów, a przede wszystkim dwanaście portretów kobiet, które wymknęły się swojej epoce - to właśnie możemy znaleźć w „Cyngielkach, gwardzistkach i terrorystkach”.
Oto Wanda Krahelska, znajoma Lenina, który pisał, że działalność polityczna to nie trotuar Newskiego Prospektu. To ona - z dwiema innymi - dokona zamachu na okrutnego gubernatora Warszawy, Skałona, tak pilnującego się na każdym kroku, że obmyślony plan był więcej niż brawurowy.
Następna bohaterka, nie byle kto: Aleksandra Szczerbińska, od 1921 roku Piłsudska. Kobieta niezależna, diametralnie różniąca się z mężem w kwestii równouprawnienia i tego, czy walczącym kobietom dawać broń do ręki... Nim nastąpi Druga Wojna, w walce na różne sposoby wsławi się jeszcze kilkadziesiąt "kobiet w maciejówkach". By z bronią służyć w legionach, będą musiały... przebierać się za mężczyzn, ponieważ Piłsudski kierował je tylko do oddziałów sanitarnych i wywiadowczych lub na tyły, do szpitali.
Anna Rewska - bohaterka z czasów okupacji - znała Wandę Gawrońską, niegdyś młodą dziewczynę od zamachu na Skałona. Jak zauważa autor, każda konspira w Polsce czerpie z doświadczeń starszego pokolenia, dzieje się sztafeta narodowego oporu. Rewska należała do tzw. Dysku, bodaj najgłośniejszego w polskiej historii oddziału bojowego kobiet. Dokonywały zwiadów, podkładały bomby, śledziły, inwigilowały. I likwidowały - nazistów oraz konfidentów. Do legendy przeszedł trwający 40 sekund zamach na Emila Brauna, twórcy koncepcji wysiedlenia Warszawy. Skazanego obserwowała m.in. czternastoletnia "Dewajtis" z tornistrem, najmłodsza w grupie, której niemal nie trzeba było charakteryzować na uczennicę.
Każda z opisanych w książce akcji, podobnie jak każda z bohaterek, mogłaby być tematem osobnej, pasjonującej książki czy filmu.
Na przykład Wanda Gertz, sekretarka Piłsudskiego, w czasach legionów kochająca się w innej żołnierce, nazywana w swym otoczeniu Kazikiem. Po latach, na czele "Dysku", opiekowała się dziewczynami i pilnowała, by... nie strzelały, bo nie służyła temu, jej zdaniem, kobieca natura!
Albo Izabella Horodecka "Teresa" - niekwestionowana gwiazda oddziału 993/W, najinteligentniejsza z wywiadowczyń o niezwykłych a będących często na wagę życia zdolnościach aktorskich, zresztą siostra sławnej aktorki Ireny Malkiewicz. To z osobą "Teresy" wiążą się losy jednej z najbardziej kontrowersyjnych postaci wojennej Warszawy, Wandy Kronenberg, żydowskiej baronówny, która działała dla kilku wywiadów i Gestapo, i uśmiercała mężczyzn po nocach pełnych seksu, wydając ich bądź zabijając. Z "Teresą" wiąże się też zamach na najstarszego polskiego cichociemnego i kandydata do Pokojowej Nagrody Nobla, Józefa Hieronima Retingera. Czy otrucie go - a przyznała się po wielu latach - poprzez zatrucie dokumentów (przeżył, ale zmagał się z ciężkimi chorobami) było wielką pomyłką?
Wójcik nie ukrywa, że bywało różnie. Dowody zbrodni „delikwentów” niestety nie były stuprocentowo pewne. Po wojnie nie potwierdziło się, że sądy działały bez zarzutu, a wyroki podziemnej Temidy da się jednak podważyć. W swoich opowieściach stara się, gdy trzeba, demitologizować to, co niepewne, podając choćby kilka wersji zdarzeń, w czym pomagają mu zapiski samych uczestników, często nigdy nie opublikowane.
Właściwie każdy epizod tej książki wywołuje jakiś szok. Od historii dziewczyn z legionów po "Amazonki Berlinga" z Ludowego Wojska, które - w przeciwieństwie do swych koleżanek z AK - mogły strzelać i obejmowały bez problemów "męskie" stanowiska, ale były wykorzystywane seksualnie. Od niewyobrażalnej determinacji i pomysłowości tych kobiet, po kolejne dowody na to, że podczas ostatniej wojny skala społecznej demoralizacji, skala podłości Polaków wobec Polaków była gigantyczna, nawet dziś trudna do oszacowania.
O AUTORZE:
Michał Wójcik (ur.1969 ) historyk, dziennikarz. W Radiu Zet przygotowywał reportaże z wojen, kłótni i bójek. W „Przekroju” był sprawozdawcą sportowym. W miesięczniku „Focus Historia” był redaktorem naczelnym. Współtworzył telewizyjne cykle: „Błyskawiczny Program Historyczny”, „Było/nie było” i „Skandaliczny Magazyn Historyczny”. Lubi rozmawiać, stąd kilka wywiadów-rzek, ostatnio w Wandą Traczyk-Stawską pt. „Błyskawica”. Lubi też grzebać w archiwach, stąd kilka książek, ostatnio „Zemsta. Zapomniane powstania w obozach zagłady” i „Gospodarczy Poczet Władców Polski”. Z tego wzięły się nagrody: historyczna tygodnika Polityka, tygodnika Newsweek im. Teresy Torańskiej i w zeszłym roku KLIO.
Wydawnictwo: Znak Literanova
Liczba stron: 304
Format: 155x235mm
Premiera 8 marca
EAN: 9788324071890