„Skrawki przeszłości. Muślinowa saga 1928-1939” – recenzja

„Skrawki przeszłości. Muślinowa saga 1928-1939” to powieść Anny Sakowicz, która roztacza przed nami wizję lat międzywojennych i początku II wojny światowej. To historia ludzi, którzy żyli w tamtym okresie i których udziałem stały się te trudne lata. Opowieść zawarta na kartach książki to po części losy przodków autorki, o których sama pisze, że nie ma wystarczającej wiedzy w wielu kwestiach, stąd też i ta historia nie oddaje wiernie ówczesnych wydarzeń lecz poprzeplatana jest wypadkami, które mogły mieć wówczas miejsce. To osobista interpretacji przeszłości dokonana przez pisarkę na podstawie strzępków informacji.

Bohaterami powieści jest rodzina Wilamowskich, którą poznajemy w momencie przyjścia na świat ostatniego potomka Rozalii i Wawrzyńca. Z wydarzeniem tym wiąże się dłuższa, nieco zagmatwana historia, która determinuje rozwój dalszych wypadków. Czasem jedna decyzja jest w stanie zmienić bieg przyszłości; sprawić, że zmierza w innym niż obranym dotąd kierunku. Niestety, po podjęciu pewnych kroków nie ma już odwrotu, tylko trzeba z pokorą przynieść mające miejsce później konsekwencje.

W opisywanej historii autorka nie prowadzi nieprzerwanej narracji, tylko stosuje przeskoki w czasie do wydarzeń, które szczególnie mocno odcisnęły swoje piętno na tej opowieści. W przedstawionych rozdziałach opisuje historie poszczególnych bohaterów, którym, w zależności od sytuacji, poświęca mniej lub więcej uwagi. Raczej trudno tu wyodrębnić główne postaci, które w szczególny sposób zajmowałyby autorkę. Jej uwaga skupia się jednakowo na wszystkich członkach rodziny, choć początkowo wydawać by się mogło, że to Franciszka będzie pierwszoplanową postacią.

„Skrawki przeszłości” to piękna historia, którą napisało samo życie. Jej bohaterami są pełnowymiarowe postaci zachwycające swoją autentycznością. Autorka umiejętnie przeskakuje między rodzinnymi skandalami i intrygami oraz historycznymi wydarzeniami, które stanowią nierozerwalny element fabuły. Wielka wojna spędza sen z powiek mężczyznom, którzy mieli to nieszczęście w niej uczestniczyć i mocno wpływa na ich postępowanie, zaś widmo zbliżających się kolejnych działań zbrojnych doszczętnie ich paraliżuje. Pisarka mocno podkreśla przy tym różnicę w mentalności młodego pokolenia, zwłaszcza chłopców, którzy pozbawieni mrożących krew w żyłach wspomnień z zapałem werbują się do wojska. „Skrawki przeszłości” to zróżnicowany obraz polskiego społeczeństwa początku XX wieku, na które składało się wiele odmiennych narodowości oraz zbiorowość Polaków, jeszcze do niedawna mieszkających w dwóch różnych zaborach. Lidzbark, miejscowość, w której w głównej mierze toczy się akcja to miasteczko leżące na pograniczu dwóch światów: byłych zaborów pruskiego i rosyjskiego.

Przyznam, że przeczytałam tę powieść z prawdziwą przyjemnością. To piękna historia stanowiąca odpowiedź autorki na pragnienie poznania losów swoich przodków. Jeśli Ty również masz takie marzenia to śpiesz się, nie czekaj z rozmową do śmierci swoich bliskich, bo wtedy już nie będzie nikogo, kto mógłby Ci opowiedzieć o tym, jak było kiedyś.

Katarzyna Jabłońska
(katarzyna.jablonska@dlalejdis.pl)

Anna Sakowicz, „Skrawki przeszłości”, LUNA, 2022