„Żaden koniec” – recenzja

Historia rozpoczyna się od śmierci Krystyny, seniorki rodu. To wydarzenie staje się przyczynkiem do próby zrekonstruowania życia barwnej, ekscentrycznej i tajemniczej postaci. Zmarła nigdy tak naprawdę nie pozwalała się dobrze poznać, zostawiając swoje dzieci i wnuki z masą pytań, na które nigdy nie dała jasnej i jednoznacznej odpowiedzi. Pewne kwestie wydają się być niewyjaśnione, pewne niedokończone, a inne znów głęboko schowane. Rodzina naszej bohaterki jest typową rodziną, w której żal i tajemnice rodzinne przeplatają się z czułością i wzruszeniami, a niewypowiedziane słowa i pretensje powodują, że pewne rany nie chcą się goić.

Przyglądanie się z bliska poszczególnym etapom życia Krystyny doprowadzić ma do  odnalezienia początków rodu, zrozumienia kim byli przodkowe zmarłej, jakie wydarzenia spowodowały, że sama Krystyna żyła tak, a nie inaczej. Opowieść o śmierci staje się jednocześnie historią życia tych, którzy odeszli, odciskając niezatarte piętno na żyjących. Zgodnie z tytułem śmierć nie jest tylko końcem, lecz także początkiem, w tym także początkiem opowieści.

Papużanka nie byłaby tak niepodrabialną autorką, gdyby nie ubrała swojej, pozornie prostej opowieści w metafory, wielopiętrowe gry literackie, konwencję w której strumień świadomości zastępuje zwyczajną narrację. Postaci maszerują przed nami niczym aktorzy na scenie, wcielając się w swoje role członków rodziny, by móc opowiedzieć nam te niepowtarzalną, a jednocześnie banalną historie życia i śmierci.

Autorka w mistrzowski sposób potrafi przekuć swoje obserwacje ludzi i ich zachowań,  w sceny pełne życia, prawdziwe, a jednocześnie metaforyczne. Dodatkowym bonusem jest język, w którym sarkazm miesza się z poetycką wrażliwością. „Żaden koniec”, to nie jest historia łatwa, lecz książka z tych, które wymagają od czytelnika włożenia więcej wysiłku w lekturę, jednak wysiłek ten wynagradzany jest  siłą, z jaką rezonują  w odbiorcy poszczególne sceny, słowa, sytuacje, zmuszając do refleksji, zmierzenia się z trudnym tematem śmierci i rodziny.

Małgorzata Tomaszek
(malgorzata.tomaszek@dlalejdis.pl)

Zośka Papużanka, Żaden koniec, Marginesy, Warszawa 2023.