W żadnym innym okresie życia dziecko nie rośnie i nie rozwija się tak szybko, jak w ciągu pierwszych dwunastu miesięcy. Niemowlę podwaja swoja masę urodzeniową do 5. miesiąca życia, a do końca pierwszego roku potraja ją. Po dwunastu miesiącach życia długość ciała jest o połowę większa niż w chwili urodzenia. W tym czasie masa mózgu podwaja się, a obwód głowy rośnie proporcjonalnie, zwiększając się o prawie 2 cm miesięcznie w pierwszych trzech miesiącach, a potem o około 0,5 cm do 10 miesięcy życia.
Oprócz szybkiego wzrostu niemowlę musi radzić sobie z wieloma zadaniami adaptacyjnymi i rozwojowymi. Noworodek musi samodzielnie oddychać i uregulować swój układ pokarmowy oraz znaleźć rytm snu i czuwania. Podczas wzajemnego oddziaływania na siebie biologicznego dojrzewania organizmu, bodźców płynących ze środowiska i osobistych doświadczeń rozwijają się zdolności motoryczne, umiejętności językowe i społeczne.
Trzeba jednak pamiętać, że etapy rozwoju nigdy nie mają sztywnego schematu, a szybkość, z jaką poszczególne umiejętności są nabywane, może się znacznie różnić. Na przykład 10 miesięczne dziecko nie musi jeszcze mówić. Jakie są ogólne wytyczne dotyczące typowych dla wieku etapów rozwojowych?
W pierwszym miesiącu życia dziecko ma odruch szukania i ssania, związany z pobieraniem pokarmu. Zgina ręce i nogi w kierunku ciała, potrafi zacisnąć dłonie, ma także odruch czepiania się i chwytania. Wszystkie te ruchy zdążyło wyćwiczyć jeszcze w życiu płodowym. Charakterystyczne dla tego okresu ułożenie ciała zanika dopiero pod koniec pierwszego miesiąca, kiedy niemowlę próbuje na kilka sekund unieść głowę.
Między trzecim a czwartym miesiącem zaczyna precyzyjniej chwytać, dużo lepsza jest także kontrola głowy. Dziecko potrafi ją unieść z pozycji leżącej, a także oprzeć się na przedramionach. Około półroczne dziecko leżąc opiera się na dłoniach, sprawnie chwyta przedmioty w obie ręce, przekłada zabawki z jednej ręki do drugiej oraz wkłada je do ust. Między 7. a 9. miesiącem życia zaczyna podejmować próby samodzielnego przemieszczania się (czołganie) i siadania. Przedmioty chwyta trzymając między kciukiem a palcem wskazującym. Około 10. miesiąca możliwe jest podciąganie się do pozycji stojącej, chodzenie z podparciem (ściana, meble, rodzic), chwytanie przedmiotów opuszkami palców.
Dziecko w pierwszym miesiącu życia podąża wzrokiem za obiektem i zwraca uwagę na znajome twarze. Nieco starsze, w 6 tygodniu zaczyna wydawać odgłosy gardłem i krtanią, płacze, domagając się jedzenia lub wyrażając emocje. W trzecim bądź czwartym miesiącu życia dziecko podejmuje i utrzymuje intensywny kontakt wzrokowy, odwzajemnia uśmiechy opiekunów, buduje więź poprzez spojrzenia, mimikę, gesty i dźwięki. Półroczne dziecko rozróżnia obce osoby i daje temu wyraz, potrafi się śmiać i zaczyna tworzyć rytmiczne łańcuchy sylab (na przykład dei-dei-dei). W wieku około roku naśladuje dźwięki, spontanicznie wypowiada dłuższe łańcuchy sylab i używa pierwszych słów, takich jak mama i tata.