Sterole roślinne

Kiedy i dlaczego powinniśmy sięgać po sterole roślinne? Dlaczego warto regularnie badać swój poziom cholesterolu? O tym poniżej.

Cholesterol to związek lipidowy występujący w osoczu krwi, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niestety jego nadmiar, szczególnie frakcji LDL (tzw. „zły" cholesterol), stanowi poważne zagrożenie dla naszego układu sercowo-naczyniowego. Nieleczona hipercholesterolemia prowadzi do chorób układu sercowo-naczyniowego, które w 2021 r. odpowiadały za 34,8% zgonów Polaków³.

Tymczasem znaczna część polskiego społeczeństwa nadal nie bada regularnie swojego poziomu cholesterolu. Eksperci podkreślają, że ten prosty i szybki test, powinien stać się rutynowym elementem profilaktyki zdrowotnej dla wszystkich osób po 20. roku życia, przynajmniej raz na kilka lat, a wśród grup ryzyka – nawet raz do roku⁴. Świadomość własnego poziomu cholesterolu, to klucz do wczesnego wykrycia potencjalnych problemów i podjęcia odpowiednich działań profilaktycznych lub leczniczych.

Osoby z podwyższonym poziomem cholesterolu, które jeszcze nie wymagają leczenia farmakologicznego, powinny skupić się na modyfikacji diety i stylu życia. Oprócz zwiększenia spożycia warzyw, owoców i produktów zbożowych, mogą rozważyć włączenie do codziennej diety produktów zawierających sterole roślinne. Nie zawsze ich ilość w standardowej diecie jest wystarczająca do uzyskania pożądanego efektu obniżenia cholesterolu.

Ważne jest, aby osoby z podwyższonym cholesterolem, przed podjęciem decyzji o suplementacji sterolami roślinnymi, skonsultowały się z lekarzem. Decyzja o stosowaniu tych produktów powinna być podejmowana pod nadzorem medycznym, w celu zapewnienia bezpieczeństwa i optymalnej skuteczności.

Czym są sterole roślinne?
Sterole roślinne, znane również jako fitosterole, to związki które naturalnie występują w olejach roślinnych (np. kukurydzianym, rzepakowym, słonecznikowym), orzechach, nasionach, roślinach strączkowych, produktach zbożowych, a także, w mniejszych ilościach, w owocach i warzywach. Są powszechnie znane ze swojej właściwości redukcji poziomu cholesterolu we krwi.  Sterole roślinne mają strukturę podobną do cholesterolu obecnego w naszych komórkach, dzięki czemu mogą rywalizować z nim o wchłanianie w jelitach. Kiedy sterole zajmują miejsce cholesterolu, jego wchłanianie w przewodzie pokarmowym zostaje zmniejszone. W rezultacie mniej cholesterolu dostaje się do krwi, co obniża poziom „złego” cholesterolu LDL.

Dlaczego są tak skuteczne?
Badania kliniczne potwierdzają, że regularne spożywanie produktów bogatych w odpowiednią ilość steroli roślinnych, może znacząco obniżyć poziom „złego" cholesterolu już po kilku tygodniach stosowania⁵.

Mechanizm działania tych związków jest prosty i niezwykle efektywny. Dzięki ograniczeniu wchłaniania cholesterolu w jelicie, mniej cholesterolu dostaje się do krwioobiegu, a więcej jest wydalane z organizmu. Co istotne, fitosterole nie wpływają negatywnie na poziom tzw. „dobrego" cholesterolu HDL i poziom trójglicerydów, bądź wpływają tylko w nieznacznym stopniu, co jest kluczowe w kontekście zmniejszenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych⁶.

– Badania wskazują, że aż 67% Polaków powyżej 20 r.ż. ma podwyższony poziom cholesterolu. Sterole roślinne to jeden z naturalnych elementów, który może je wesprzeć w zadbaniu o to, aby ten cholesterol obniżyć. Dlatego tak ważne jest, aby włączyć je do codziennej diety, spożywając produkty naturalnie zawierające te związki, takie jak oleje (m.in. rzepakowy, słonecznikowy, oliwa z oliwek), orzechy, nasiona (m.in. sezamu), nasiona roślin strączkowych, produkty zbożowe, a także wzbogacone o te składniki, takie jak np. jogurty czy suplementy diety ze sterolami. Należy pamiętać jednak, że aby osiągnąć optymalne efekty, podstawą jest prowadzenie zdrowego stylu życia, a zwłaszcza regularna aktywność fizyczna i odpowiednio zbilansowana dieta – wyjaśnia Karolina Łukaszewicz-Marszał, dietetyk kliniczny Fundacji Nutricia.

Codzienna porcja steroli dla osób z podwyższonym poziomem cholesterolu
Mimo że fitosterole są obecne w różnych produktach roślinnych, to ich zawartość jest stosunkowo niska. Średnie spożycie steroli z dietą w Polsce jest znacznie niższe niż ilość potrzebna do uzyskania efektu obniżenia poziomu cholesterolu i wynosi ok 250 mg dziennie⁷. Tymczasem, aby uzyskać korzystny efekt obniżenia poziomu cholesterolu, powinno się spożywać 1,5-3 g steroli roślinnych dziennie, czyli 6-12 razy.

Z tego powodu sterole są również dodawane do niektórych artykułów spożywczych, a także suplementów diety. Na rynku dostępne są produkty wzbogacone w sterole roślinne (np. jogurty), a włączenie ich do codziennej diety, to prosty sposób na wsparcie naszych wysiłków w obniżenie poziomu cholesterolu.

Aby skuteczniej zadbać o swoje zdrowie, warto wprowadzić regularną aktywność fizyczną i zmodyfikować styl życia, w tym przyjrzeć się swojej diecie i wprowadzić zmiany korzystne dla zdrowia serca. Należy regularnie monitorować poziom cholesterolu we krwi, wprowadzić dietę ubogą w tłuszcze nasycone i tłuszcze trans, a bogatą w błonnik i nieprzetworzoną żywność. Warto również uwzględnić produkty ze sterolami roślinnymi.

¹ Pająk A i wsp. Changes in the prevalence, treatment, and control of hypercholesterolemia and other dyslipidemias over 10 years in Poland: the WOBASZ study. Pol Arch Med Wewn. 2016; 126 (9): 642-652.
² Udowodniono, że sterole roślinne obniżają poziom cholesterolu we krwi. Wysoki poziom cholesterolu jest czynnikiem ryzyka rozwoju choroby wieńcowej serca. Korzystny efekt występuje w przypadku spożywania 1,5–3 g steroli roślinnych dziennie. Dzienne spożycie 1,5-2,4 g steroli roślinnych obniża poziom cholesterolu o 7-10 % w ciągu 2-3 tygodni.
³ Główny Urząd Statystyczny. (2022). Umieralność w 2021 roku. Zgony według przyczyn – dane wstępne. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/statystyka-przyczyn-zgonow/umieralnosc-w-2021-roku-zgony-wedlug-przyczyn-dane-wstepne,10,3.html (dostęp: 7.10.2024).
⁴ Polskie Towarzystwo Lipidologiczne. (2021). Wytyczne PTL 2021 - Wersja Pre-Print. Pobrano z: https://ptlipid.pl/wp-content/uploads/2021/09/Wytyczne-PTL2021_Wersja-Pre-Print.pdf.
⁵ Tamże.
⁶ Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, "Sterole roślinne - dobre, ale nie dla wszystkich", https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/sterole-roslinne-dobre-ale-nie-dla-wszystkich/ (dostęp: 25.09.2024).
⁷ Tamże.

Fot. Nutricia
Informacja prasowa