„Manipulator. Rozpoznaj, kto Tobą manipuluje, i naucz się przed tym bronić” to trzecia książka z serii „Mroczna triada” Jarosława Gibasa i przy okazji trzecia „literacka wizytówka” przedstawiciela tytułowej mrocznej triady. Jak bowiem wyjaśnia autor, a co raczej nie jest powszechnie znane, manipulator to obok psychopaty i narcyza najgorszy typ zaburzeń osobowości. Cała trójka jest ekstremalnie destrukcyjna społecznie i bez mrugnięcia okiem wykorzystuje innych do prywatnych celów. Podobnie cała trójka korzysta z manipulacji, choć manipulator jako jedyny delektuje się samym procesem manipulowania, podczas gdy dla dwóch pozostałych najważniejszy jest cel, a manipulacja stanowi jedynie środek do jego osiągnięcia.
Mimo iż niektórzy badacze nie są przychylni oddzielaniu manipulatorów od psychopatów, Gibas wyjaśnia – powołując się na liczne badania – że występują między nimi różnice. Dla przykładu: manipulator ma świetnie rozwinięte myślenie strategiczne i jako jedyny potrafi odroczyć osiągnięcie celu. Potrafi również zrezygnować z manipulacji, jeśli wie, że jego postępowanie może się wydać. Inaczej jest z psychopatą, który działa impulsywnie, dlatego częściej daje się przyłapać na manipulacji. Jeśli zaś chodzi o narcyza, łatwo oddzielić go od pozostałej dwójki chociażby ze względu na fakt, iż jest ekstrawertyczny i robi wszystko, by być w centrum uwagi. To na nim ma być skupiona uwaga manipulowanych ludzi. Tymczasem manipulator i psychopata działają w ukryciu, wolą stać w cieniu.
Podobieństwa i różnice przedstawicieli mrocznej triady zajmują dużą część „Manipulatora…”, jednak w książce można znaleźć również inne fascynujące i przydatne informacje. Autor wyjaśnia istotne różnice między manipulatorem a manipulantem, niestety zatarte w dyskusjach zwykłych ludzi. Podobnie jak miesza się narcyzów z osobami przejawiającymi cechy narcystyczne czy psychopatów z osobami mającymi różne nieprzyjemne cechy charakteru. Gibas uczy, jak rozpoznać manipulatora, i to funkcjonującego w różnych środowiskach. Różnym metodom manipulacji poświęca osobne rozdziały, dzięki czemu czytelnik może posiąść wiedzę pozwalającą ustrzec się także przed nieetycznym działaniem zwykłych manipulantów, czyli osób używających manipulacji, jednak niemających zaburzeń osobowości.
Jedną z najciekawszych i najbardziej zaskakujących informacji zawartych w książce była dla mnie ta, iż manipulator używa ciągle tych samych taktyk. Nigdy ich nie zmienia, bo jeśli dobrze działają, po co kombinować i ryzykować z nowymi? Trochę mi się to kłóci z cechą rozpoznawczą manipulatora, czyli czerpaniem przyjemności z samej manipulacji. Spodziewałabym się raczej, że większą satysfakcję dawałoby testowanie nowych metod niżeli odgrzewanie tego samego kotleta przez kilkadziesiąt lat. A skoro już o czasie mowa, inny ciekawy fakt dotyczy powszechności manipulatorów w różnych grupach wiekowych. Otóż im ludzie starsi, tym mniejszy odsetek manipulatorów. Czy z czasem zaburzenie osobowości leczy się samo, czy po prostu manipulatorzy lepiej się maskują (zwłaszcza że kwestionariusze badawcze opierają się na… szczerych odpowiedziach) lub szybko umierają?
Jeżeli Gibas podał odpowiedź na powyższe pytanie, przeoczyłam ją. Za to Ty na pewno nie przeoczysz mnóstwa interesujących wątków skrywających się w „Manipulatorze…”, jeśli tylko zdecydujesz się na lekturę. Chociaż nie jest to książka mojego życia ani nawet tego roku, uważam, że jednorazowo dobrze ją przeczytać – rzuca nowe światło na niektóre zachowania osób z otoczenia, a także własne, jako iż manipulacji używają wszyscy ludzie.
PS Jeszcze wielkie brawa za tytuł. Gdy go przeczytałam, rozpłynęłam się z rozkoszy. Jestem głęboko przekonana, że gdyby to była książka innego autora lub wydawana przez inne wydawnictwo, tytuł brzmiałby: „Manipulator. Rozpoznaj, kto Tobą manipuluje i naucz się przed tym bronić”.
Olga Kublik
(olga.kublik@dlalejdis.pl)
Jarosław Gibas, „Manipulator. Rozpoznaj, kto Tobą manipuluje, i naucz się przed tym bronić”, Helion, Gliwice, 2024.